Metin İçeriği
TCK Madde 125- Hakaret Suçu Nedir?
TCK Madde 125 de hakaret suçu düzenlenmiştir. Kanuna göre hakaret suçunun oluşabilmesi için, mağdura karşı somut bir fiil ya da olgu isnat edilmeli veya sövmek fiili işlenmelidir. Bu somut fiil veya olgunun, mağdurun şeref ve saygınlığını rencide edebilecek şekilde olması gerekmektedir. Hakaret suçu ile korunan hukuki değer kişilerin şerefi, saygınlığı, haysiyeti, namusu ve toplum içindeki itibarı gibi değerlerdir.
TCK madde 125/1’de yüze karşı hakaret düzenlenmiştir. Buna göre kişiye karşı bir olgu isnat etmek veya sövmek hakaret suçunu oluşturan seçimlik hareketlerdir. İsnat edilen fiil veya olgunun mutlaka kişinin şeref ve saygınlığını rencide edebilecek şekilde olması gerekmektedir. Ancak kişinin şeref ve yoksunluğunu rencide etmesi aranmaz. Rencide edebilecek nitelikte söz veya hareketin varlığı yeterlidir. Bu durumu hakim kendi değerlendirecektir. Değerlendirmede esas alınacak ölçütler, tarafların sahip olduğu çevre, kamuoyu, koşullar, yöresel örf ve adetler, mağdurun sıfatı gibi ölçütlerdir.
Atatürk’ün hatırasına karşı gerçekleştirilen hakaret ve tahkir edici fiiller ve sözler hakkında 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
Gıyapta Hakaret Nedir?
Gıyapta hakaret başka bir deyişle yoklukta hakaret suçun mağdurunun kendisine edilen hakareti duymadığı veya görmediği durumlarda söz konusu olur. Gıyapta hakarette, mağdura edilen hakareti mağdur dışında duyan veya gören üçüncü kişiler mağdura bu hakareti iletmektedir. Hakaret suçu, mağdurun olmadığı yerde yani gıyabında işlenmesi halinde failin cezalandırılabilmesi için en az üç kişinin bu hakareti duyması gerekir. Gıyapta hakaretin cezalandırılabilmesi için failin ihtilatı bilmesi gerekmektedir.
Failin bir kişiyi muhatap alarak işlediği hakaret suçunu, failin varlığından habersiz olduğu başka kişiler de duymuşsa ihtilat unsuru gerçekleşmez. Bir başka örnek olarak, failin bir kişiye söylediği hakaret içeren sözleri, o kişinin de başkalarına söylemesi yoluyla ihtilat unsuru gerçekleşmez. Ancak fail bu sözleri başkalarına iletmesini isterse, o zaman suç oluşur. Gıyapta hakaret suçunun işlenebilmesi için mutlaka en az üç kişi ile ihtilat sağlanmış olmalıdır. İhtilatın sözle gerçekleşmesi zorunlu değildir. Başka bir iletişim yolu ile de en az üç kişiye iletilebilir.
Hakaret Suçu Kapsamındaki Fiil ve Sözler Nelerdir?
Hakaret suçu kapsamındaki fiil ve sözler somut olaya göre değişebilir. Hakaret suçunun sadece bir düşünce açıklaması yani söz ile işlenebileceği düşünülse de, fiili hareketlerle ve davranışlarla da işlenebilir. Şöyle ki, bir kişiye el ile hareket yapmak veya kamu görevlisinin yüzüne dilekçe atmak da hakaret kabul edilebilir. Bu nedenle hakaret suçu fiili bir davranışla veya sözlü şekilde işlenebilir.
Hakaret suçu kabul edilen bazı söz ve eylemler şunlardır:
- Kamu görevlisine karşı “rüşvet aldın” isnadı,
- “Serseri, alçak, hırsız, rüşvetçi, sahtekar, fahişe” gibi kötü nitelik isnadı,
- “Kör, şaşı, topal, kambur, kel, psikopat, AIDS’li” gibi fiziki kusur veya hastalık isnadı,
- “Faşist, komünist, mürteci” gibi toplum içinde küçük düşürücü olgu isnatları hakaret kabul edilir.
Yargıtay’ın Hakaret Suçu Kapsamında Kabul Etmediği Fiil ve Sözler Nelerdir?
Yargıtay’ın hakaret suçu kapsamında kabul etmediği bazı fiil ve sözler örnek mahiyetinde aşağıda belirtilmiştir.
- “Beceriksiz herif, meziyetsiz, karaktersiz” sözleri hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2015/42880 E. 2017/11006 K.)
- “Dinsiz imansızlar” sözleri hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2017/6450 E., 2019/10939 K.)
- “Sen aciz zavallı bir insansın şu haline bak” hakaret suçunu oluşturmaz. (İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 12. Ceza Dairesi, 2018/3903 E., 2019/706 K.)
- “Sen şizofren hastasısın, iki yüzlüsün doktora git” hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2015/11055 E., 2015/10949 K.)
- Beddua ve ağır eleştirici niteliğindeki sözler hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2016/339 E., 2018/1109 K.)
- Hakime “siz açıkça taraf tutuyorsunuz” demek hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 2. Ceza Dairesi, 2011/25687 E., 2013/6410 K.)
- “Eğitimsiz, tecrübesiz, teknolojiden anlamayan” demek hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2012/31789 E., 2014/354 K.)
- “Lanet gardiyan” demek hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2017/6940 E., 2019/11937 K.)
- “Haddini aştın, fazla ileri gittin, sen insan mısın” demek hakaret suçunu oluşturmaz. (Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2019/7737 E., 2020/300 K.)
Hakaret Suçunun İleti Yolu İle İşlenmesi Nedir? (TCK madde 125/2)
Hakaret suçunun ileti yoluyla işlenmesi fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halidir. Bu halde hakaret suçu yüze karşı işlenmiş sayılır. Bu halde, kişiye karşı yazılmış mektup, telgraf, telefon, e –posta, mesaj vb. araçlarla yapılan hakaret suçu da TCK madde 125/1’e göre cezalandırılacaktır. Bu şekilde iletilen hakaretlerin muhatabı doğrudan mağdur olmalı, içeriği mağdur tarafından öğrenilmelidir. Örneğin, yazılan yazı bizzat mağdur tarafından okunmalı veya telefon yolu ile hakaret edilmişse fail doğrudan mağdur ile konuşmuş olmalıdır. Genelde, hakaret suçunun en çok iletişim araçlarıyla işlendiği bilinmektedir. Bu durumda, “whatsapp”, “instagram” gibi sosyal medya uygulamaları aracılığıyla doğrudan mağdura karşı edilen hakaretler TCK 125 gereği cezalandırılır.
Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri Nelerdir? (TCK madde 125/3)
Hakaret suçunun nitelikli hallerinin söz konusu olması durumunda mahkeme tarafından verilecek ceza 1 yıldan az olamayacaktır. Hakaret suçunun nitelikli halleri şunlardır:
a) Hakaret Suçunun Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı İşlenmesi:
Hakaret suçunun bu nitelikli halinin uygulanabilmesi için suçun kamu görevlisine karşı işlenmesi gerekmektedir. Mağdurun yerine getirdiği görev ile işlenen hakaret suçu arasında nedensellik bağlantısı olması şarttır. Suçun, ayrıca kamu görevi yerinde işlenmesi gerekmemekte olup kamu görevlisinin görevi nedeniyle işlenmesi yeterlidir. Ancak işlenen hakaret suçu, kamu görevlisinin görevini kötüye kullanmasına tepki olarak işlenmiş ise bu durumda suç hakkında nitelikli hal uygulanmayacak ve hatta hakaret suçu haksız bir fiile tepki olarak işlendiğinden ceza indirilebilecektir. Konuyla ilgili TCK 129/1 başlığını okuyabilirsiniz.
b) Hakaret Suçunun Dini, Siyasi, Sosyal, Felsefi İnanç, Düşünce ve Kanaatlerini Açıklamasından, Değiştirmesinden, Yaymaya Çalışmasından, Mensup Olduğu Dinin Emir ve Yasaklarına Uygun Davranmasından Dolayı İşlenmesi:
Kişilerin dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklaması, değiştirmesi veya dinin gereklerine uygun davranması anayasal özgürlüktür. Bu halde, kişilerin maddede sayılan özgürlüklerine hakaret edilmesi halinde verilecek ceza 1 yıldan az olamayacaktır.
c) Hakaret Suçunun Kişinin Mensup Bulunduğu Dine Göre Kutsal Sayılan Değerlerden Bahisle İşlenmesi:
Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerleri hakkında hakaret eden kişiye verilecek ceza en az 1 yıl olacaktır. Bu nitelikli halin uygulanması için, dini değerler üzerinden somut ve belirli bir kişiye hakaret edilmesi gerekmektedir. Genel ve soyut olarak halkın bir kesiminin benimsediği bir dine yönelik olarak ve belirsiz sayıda kişiye yönelik alenen hakaret edilmesi halinde TCK madde 216/3 uygulanacaktır.
Hakaret Suçunun Alenen İşlenmesi Hali Nedir? (TCK madde 125/4)
Hakaret suçunun alenen işlenmesi halinden önce aleniyet kavramını açıklamak gerekir. Aleniyet, belirsiz sayıda kişilerin işlenen hakaret suçunun içeriğini öğrenmeleri halinde söz konusu olur. Aleniyetin kabulü için de suçun işlendiği yerde başkalarının bulunması yeterli değildir. Aleniyetin varlığı için hakaretin içeriğinin belirlenemeyen sayıda kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığının bulunması gerekmektedir. Hakaret suçunun alenen işlenmesi halinde verilecek ceza 1/6 oranında artırılır. Örneğin, sokakta, adliyede, televizyonda veya herkese açık olan başka bir yerde işlenmesi halinde aleniyet unsuru oluşur ve ceza ağırlaştırılır.
Hakaret Suçunun Haksız Bir Fiile Tepki Olarak İşlenmesi Halinde Ne Olacaktır? ( TCK madde 129/1)
Hakaret suçunun bir haksız fiile tepki olarak işlenmesi hali kanunda özel haksız tahrik düzenlemesi olarak yer almıştır. Bu halde hakaret suçu hakkında verilecek ceza indirilebilecek hatta tamamen kaldırılabilecektir. Bu halin uygulanması için mağdurun hareketinin haksız olması gerekmekte olup ayrıca suç oluşturması aranmamaktadır. Hakaretin, faile karşı haksız harekette bulunan kişiye karşı işlenmesi halinde bu madde uygulanacaktır.
Hakaret Suçunun Kasten Yaralama Fiiline Tepki Olarak İşlenmesi Halinde Ne Olacaktır?
Hakaret suçunun kasten yaralama fiiline tepki olarak işlenmesi halinde, TCK madde 129/2 uygulanacak ve faile ceza verilmeyecektir. Örneğin, kişinin yüzüne yumruk atılması sonucunda yaralanmasına neden olan kişiye hakaret edilmesi halinde faile ceza verilemez. Hakaretin cezalandırılmaması için, kasten yaralama fiiline sebep olan kişiye edilmesi gerekmektedir.
Hakaret Suçunun Karşılıklı İşlenmesi Halinde Ne Olacaktır?
Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi yani hakarete tepki olarak işlenmesi halinde, TCK madde 129/3 uygulanacaktır. Bu durumda hakaret suçu karşılıklı olarak işlenmiş olacak ve taraflara olayın mahiyetine göre verilecek ceza indirilebilecek veya ceza verilmesinden vazgeçilebilecektir. Bu konuda ceza hakkında yapılacak indirim oranı kanunda 1/3 olarak belirlenmiştir.
Hakaret Suçu Şikayete Tabi Midir?
Hakaret suçu kural olarak şikayete tabidir. Mağdur tarafından 6 ay içerisinde şikayet hakkı kullanılmazsa hakaret suçu hakkında şikayet hakkı düşecektir. Ancak kamu görevlisine, görevi nedeniyle hakaret edilmiş ise bu halde suç şikayete tabi değildir. Cumhurbaşkanına hakaret edilmesi hali de şikayete tabi değildir, kovuşturulması resen yapılır. Konu hakkında Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu yazımızı okuyabilirsiniz.
Hakaret Suçu Uzlaşmaya Tabi Midir?
Hakaret suçunun kovuşturulması şikayete bağlı olup CMK madde 253 gereği uzlaştırmaya tabi bir suçtur. Uzlaşmaya tabi bir suç olduğundan, hakaret suçu hakkında öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması şarttır. Ancak taraflar arasında uzlaşma sağlanamazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilebilecektir.
Ancak, kamu görevlisine veya cumhurbaşkanına hakaret suçu işlendiğinde bu suç şikayete tabi suçlardan olmadığından uzlaştırma kapsamında da değildir. Bu halde, uzlaştırma prosedürü uygulanmadan yargılama devam edecektir.
Daha detaylı bilgi almak için, Bilgiç Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.
0553 351 62 23
Avukat Ezgi Merve SAPMAZ
BİLGİÇ HUKUK BÜROSU
Bu metinden kısmen alıntı yapılması yahut metnin farklı bir mecrada paylaşılması durumunda alıntı yapılan yahut paylaşılan yazıya aşağıdaki ibareler eklenmelidir.
”Yukarıdaki makalenin tüm hakları Bilgiç Hukuk Bürosu’na aittir ve yazarı tarafından Bilgiç Hukuk Bürosu (www.bilgichukuk.com) sayfasında yayınlanmıştır.”
Bu ibare eklenmek şartıyla, metinden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun alıntılar yapılabilir ve metin farklı mecralarda paylaşılabilir, yazarın izni olmaksızın aksine hareket edilemez.
