Yakalama Nedir? (CMK Madde 90)

Yakalama Nedir? (CMK Madde 90)

Yakalama, Ceza Muhakemesi Kanununda sayılan şartların varlığı halinde hakim kararı olmaksızın kişilerin özgürlüğünün kısıtlanması şeklinde düzenlenmiş koruma tedbiridir. Kural olarak kolluk tarafından yapılmakta olup belli şartların varlığı halinde herkes tarafından da yakalama yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Yakalama, esasen kişi özgürlüğünü kısıtlayan bir tedbir olsa da, şüpheli ya da sanığın yakalanması için hakim kararı gerekmemektedir. Nitekim kişinin yakalanması için hakim kararının beklenmesi kişinin kayıplara karışması gibi istenmeyen sonuçları doğurabilecektir. Bu sebeple yakalama kararı olmadan kolluk veya belli şartlarda herkes tarafından yakalama yapılabileceği düzenlenmiştir.

Herkes Tarafından Yakalama Yapılabilecek Haller Nelerdir?         

Herkes tarafından yakalama yapılabilmesi bazı şartların varlığı halinde mümkündür. Bu şartlar Ceza Muhakemesi Kanunu madde 90/1’de sayılmıştır. Bunlar;

• Kişiye suçu işlerken rastlanması,
• Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmamasıdır.

Herkes tarafından yakalama yapılabilecek bu iki durumun varlığı halinde kişinin yakalanabilmesi için kaçmasını engelleyecek düzeyde, makul oranda zor kullanılabilecektir. Ancak burada yalnızca kişinin kaçmasını önlemek amacıyla cebir kullanılabilecek, silah gibi amacını aşan zor kullanma yapılamayacaktır. Vatandaş tarafından kişinin yakalanması durumunda derhal kolluğa haber verilmesi ve kişinin karakola teslim edilmesi gerekmektedir. Vatandaş tarafından yakalama yapılıp kolluğa bildirildiğinde olay hakkında Cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilerek, emri doğrultusunda işlem yapılması şarttır.

Kolluk Görevlilerinin Doğrudan Yakalama Yapabildiği Haller Nelerdir?

Kolluk tarafından yakalama emri olmadan doğrudan yakalama yapılabilecek haller Ceza Muhakemesi Kanunu madde 90/2’de ve Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği 5. maddesinde sayılmıştır. Buna göre kolluk görevlileri,

• Tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Cumhuriyet savcısına veya amirlerine derhal başvurma olanağı bulunmadığı takdirde yakalama yetkisine sahiptirler. (CMK m. 90/2)

Kolluk tarafından yakalama emri olmaksızın yakalama yapılması için sayılan iki şartın birlikte mevcut olması gerekmektedir. Yani tutuklama kararı verilmesini gerektiren veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren durumlarda eğer gecikmesinde sakınca bulunan bir hal mevcutsa kolluk görevlileri yakalama emri olmaksızın yakalama yapabilecektir. Bunun dışında yönetmelikte sayılan durumlar şunlardır;

• Kolluğun emrine itaatsizlik edenleri ve aldığı tedbirlere uymayanları,
• Görev yaparken veya görevinden alıkoymak amacıyla kolluk kuvvetine zorla karşı koyan ve yakalanmadıkları takdirde hareketlerine devam etmeleri ihtimali bulunan kişileri,
• Uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri alan, satan, bulunduran veya kullananları,
• Halkın rahatını bozacak veya rezalet çıkaracak derecede sarhoş olanları veya sarhoşluk halinde başkalarına saldıranları,
• Halkın huzur ve sükununu bozanlardan, yapılan uyarılara rağmen bu hareketlerine devam edenlerle, başkalarına saldırıya yeltenenleri ve kavga edenleri,
• Bir kurumda tedavi, eğitim ve ıslahı için kanunlarla belirtilen esaslara uygun olarak, alınan tedbirlerin yerine getirilmesi amacıyla toplum için tehlike teşkil eden akıl hastası, uyuşturucu ve uyarıcı madde veya alkol tutkunu, serseri veya hastalık bulaştırabilecek kişileri,
• Haklarında mahkemece çocuk bakım ve yetiştirme yurtlarına veya benzeri resmi veya özel kurumlara yerleştirilmesine veya yetkili merci önüne çıkarılmasına karar verilen çocukları,
• Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren veya hakkında sınır dışı etme veya geri verme kararı alınan kişileri, yakalayabilirler.

Yakalama Kararı Neden Çıkar?

Yakalama kararı, soruşturma evresinde şüphelinin çağrı üzerine gelmemesi veya şüpheliye çağrı yapılamaması durumlarında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine Sulh Ceza Hakimliği tarafından çıkarılabilir. Bunun dışında, tutuklama isteminin reddine dair verilen karara itiraz edilmesi halinde, itirazı incelemeye yetkili merci tarafından yakalama kararı çıkarılabilir.

Ayrıca, karakoldan veya ceza infaz kurumundan kaçan şüpheli, sanık, tutuklu ya da hükümlü hakkında Cumhuriyet savcıları ve kolluk kuvvetleri de yakalama emri düzenleyebilirler. Eğer sanık kovuşturma evresinde kaçmış ise yakalama emri kendiliğinden veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hakim veya mahkemece düzenlenir.

Şikayete Bağlı Suçlarda Yakalama Yapılabilir Mi?

Şikayete bağlı suçlarda yakalama yapılması da şikayete bağlıdır. Ancak CMK m. 90/3’deki düzenleme, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda bazı kişilere karşı işlenen suçüstü hallerinde şüphelinin yakalanmasının şikayete bağlı olmadığını hükme bağlamıştır. Bu kişiler; çocuklar ve beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlar kişilerdir. Sayılan kişilere karşı işlenen suçüstü hallerinde kişinin yakalanması şikayete bağlı değildir.

Yakalama Sonrasında Yapılacak İşlemler Nelerdir?

Yakalama sonrasında kolluk öncelikle yakaladığı şüpheli ya da sanığın kaçmasını engelleyecek ve kendisine veya etrafına zarar vermesini önleyecek tedbirleri alır. Ardından yakalanan kişiye kanuni hakları anlatılır. Eğer yakalama işlemi, suçüstü ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yakalama emri olmadan yapılmışsa derhal savcılığa haber verilmesi gerekmektedir.

Şüpheli veya sanık, soruşturma ya da kovuşturma evresinde alınan yakalama emri sonucunda yakalanmışsa, en geç 24 saat içerisinde yetkili mahkeme ya da hakim önüne çıkması gerekmektedir. Eğer yakalanan kişi, belirlenen sürede yetkili merci önüne çıkarılamıyorsa, aynı süre içerisinde yakalandığı yerde veya mümkün değilse en yakın adliyede SEGBİS (Sesli ve Görüntülü İletişim Sistemi) ile mahkemeye çıkarılmalıdır.

Yakalanan Kişinin Hakları Nelerdir?

Yakalanan kişiye yakalamanın ardından kanuni hakları derhal bildirilmelidir. Kişiye haklarının bildirilmemesi hukuka aykırı olup yakalanan kişi adına mağduriyet yaratacaktır. Yakalanan kişinin hakları şu şekildedir;

• Yakalama nedenini ve hakkındaki iddiaları öğrenme hakkı,
• Yakınlarına haber verme hakkı,
• Susma hakkı,
• Müdafiden yararlanma hakkı,
• Yakalamaya itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Yakalanan kişiye sayılan haklar ile diğer kanuni hakları ve itiraz hakkını nasıl kullanacağı, herhalde yazılı şekilde bildirilir. Yazılı şekilde bildirilmesi mümkün değilse, sözlü olarak derhal anlatılır.

Yakalamaya İtiraz Edilebilir Mi? Kimlerin İtiraz Hakkı Vardır?

Yakalama işlemine itiraz edilebilmesi mümkündür. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 91/5’e göre, yakalama işlemine ilişkin savcılığın yazılı emrine karşı Sulh Ceza Hakimliğine itiraz edilebileceği düzenlenmiştir. Yakalama emrine karşı itiraz edebilecek kişiler de aynı maddede sayılmıştır. Bu kişiler;

• Yakalanan kişi,
• Müdafi,
• Kanuni temsilcisi,
• Eşi,
• Birinci veya ikinci derece kan hısımıdır. Yetkili kişilerin yakalama işlemine itiraz etmesi üzerine yetkili merci olan Sulh Ceza Hakimliği, itirazı 24 saat içerisinde sonuçlandırmalıdır. Yapılan itiraz hakimlik tarafından evrak üzerinden değerlendirilir. İtiraz kanun yoluna ilişkin genel kurallar geçerlidir. Yakalama Kararına İtiraz Dilekçesi Örneğine buradan ulaşabilirsiniz.

Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için Bilgiç Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.

(Avukatlık Kanunu uyarınca ücretsiz danışmanlık ve bilgi verme hizmetimiz bulunmamaktadır.)

0553 351 62 23

Avukat Ezgi Merve SAPMAZ

BİLGİÇ HUKUK BÜROSU

Bu metinden kısmen alıntı yapılması yahut metnin farklı bir mecrada paylaşılması durumunda alıntı yapılan yahut paylaşılan yazıya aşağıdaki ibareler eklenmelidir.

”Yukarıdaki makalenin tüm hakları  Avukat Ezgi Merve SAPMAZ’e aittir ve makale, yazarı tarafından Bilgiç Hukuk Bürosu (www.bilgichukuk.com) sayfasında yayınlanmıştır.”

Sıkça Sorulan Sorular